اوان بزرگسالی

۱۸ تا ۳۵ سالگی

صمیمیت در مقابل انزوا

بزرگسالی

۳۵ تا ۵۵ سالگی

خلاقیت در برابر رکود

بالیدگی و پیری

۵۵ سالگی به بالا

انسجام من در برابر ناامیدی

مرحله پنجم همسنگ با دوره نوجوانی است که طی آن فرد باید به تصویری روشن از خود برسد. بنابراین تلاش اصلی در این مرحله انسجام بخشیدن به عناصر هویتی دوره‌های پیشین است. اریکسون معتقد است برای این انسجام بخشی، فرد پیش از آنکه تعهدهای زندگی بزرگسالی را بپذیرد، به یک دوره زمانی برای تأمل و تفکر نیاز دارد. خطر مهم این مرحله سردرگمی است، که در آن نوجوان به موقعیت شغلی دست نمی‌یابد و قادر به ورود به اجتماع نیست. از نظر اریکسون نوجوان برای ساختن هویت خود، در یک زمان با دو گروه از امور درگیر است، او می‌بایست هم با تغییرات درونی، شناختی و بدنی خود سازگار شود و هم، در همان زمان، ناگزیر از سازگاری با مجموعه‌ای از نظام بخشها و نظامهای بیرونی و خارجی است. او می‌بایست با تمام این مسائل درگیر شود، این دگرگونیها را پشت سرگذارد، و از خلال آنها هویت خود را بسازد و از سلطه بزرگسال خارج شود (احدی وجمهری ، ۱۳۸۲).

۲-۳-۱-۲- دیدگاه مارشیا
از نظر مارشیا موفقیت در کسب هویت به این معناست که یک نوجوان نسبت به یک هدف شغلی یا مکتب سیاسی و نیز به لحاظ شخصیتی، احساس تعهد کند. طبق نظر جیمز مارشیا (۱۹۷۶، به نقل از بیابانگرد، ۱۳۷۸) هویت خود را می‌توان در سه سطح در نظر گرفت. نخست، احساس هویت به توانایی فرد در همخوانی با انتظارات والدین، همراه با یک احساس نسبتاً خوبی از خود بستگی دارد. گرچه بیشتر این فرایند ناهشیار است، اما اهمیت مساله در «خلق انتخابی خود فرد» است، نه فرض بدون چون و چرای نقشها و باورهای مشخص شده توسط والدین و جامعه. دوم، احساس هویت به فرد این توانایی را می‌دهد تا خودش را به صورت یک موجود در حال پیشرفت ادراک کند. سوم، احساس هویت در رفتارهای اجتماعی خاصی، برای مردان در شغل و اعتقادات ایدئولوژیکی و برای زنان در روابط اجتماعی، تجلی می‌یابد. در نظریه مارشیا، دو معیار بحران^[۴۲] و تعهد^[۴۳] برای تعیین رشد هویت به کار می‌رود. از نظر وی بحران مترادف با جستجو است، و جستجو به عنوان دوره پرسش‌‌گری و بررسی، آزمایش نقش‌ها و آرمان‌ها تعریف می‌شود. در این دیدگاه، برای دستیابی به هویت، گذراندن دوره‌ای از تعهد اجتناب‌ناپذیر است. تعهد بر مبنای فرایند تصمیم‌گیری شامل اتخاذ نظر، انتخاب و رد کردن، قرار دارد. تعهد عبارتست از تثبیت و اتخاذ تصمیم‌هایی نسبتاً بادوام و سرمایه‌گذاری شخصی روی این تصمیم‌ها. در بحث شکل‌گیری هویت دو فرایند تمایز بخشی و یکپارچگی مبنای شکل‌گیری هویت هستند. می‌توان گفت که فرایند تمایز بخشی، زیربنای بحران و فرایند یکپارچگی زیربنای تعهد است (آدامز^[۴۴]، ۱۹۹۸).

با در نظر گرفتن وجود یا فقدان هر یک از این دو معیار در دوره شکل‌گیری هویت فرد و وضعیت فعلی وی می‌توان منزلت هویتی وی را تعیین کرد. مارشیا با ترکیب حضور یا فقدان این معیارها، چهار منزلت هویتی را مشخص کرد :
منزلت هویت یافته^[۴۵] : پیشرفته‌ترین منزلت از نظر رشدی این منزلت است. فردی که در این منزلت قرار می‌گیرد، دوره‌ای از جستجوی جایگزین‌های هویت را پشت سر گذاشته و تعهدهای ثابت و روشنی ایجاد کرده است. وی به طور جدی انتخاب‌های شغلی متعددی را در نظر گرفته و با توجه به شرایط خود تصمیم‌گیری کرده است. در زمینه ایدئولوژیکی، عقاید گذشته خود را مجدداً ارزیابی کرده و به راه حلی می‌رسد که وی را آماده عمل می‌کند. البته انتخاب‌های نهایی وی ممکن است شکل تبدیل یافته‌ای از خواسته‌های والدین باشد. به طور کلی اگر در معرض تغییرات ناگهانی محیط قرار گیرد خود را نمی‌بازد و قدرت انعطاف وی توصیف کننده شیوه ارتباط این افراد با جهان است. آنها متفکر و درون‌نگر هستند و در شرایط استرس‌زا عملکرد شناختی بسیار خوبی دارند. آنها مطابق با معیارهای درونی خود قضاوت کرده و به عقاید دیگران برای تصمیم‌گیری‌های خود وابستگی کمتری دارند، خلاق‌تر هستند و راهبردهای تصمیم‌گیری منطقی آنها بیشتر از دیگر منزلت‌هاست. عملکرد افراد هویت‌یافته در بالاترین سطح استدلال اخلاق پس قراردادی^[۴۶] است (مارشیا، ۱۹۶۶؛به نقل از آدامز،۱۹۹۹).
منزلت هویتی بحران‌زده^[۴۷] : فردی که در این منزلت است، در حال گذراندن دوره‌ای از جستجو است و تعهدهای مهمی ندارد. فردی که در این منزلت قرار می‌گیرد، کوشش فعالی برای ایجاد تعهد داشته و سعی می‌کند بین منابع گوناگون هویت هماهنگی و همخوانی ایجاد کند. این نوجوانان اغلب به عنوان اینکه «با خودش دل مشغولی دارد» توصیف می‌شوند. اگر چه ممکن است آرزوهای والدین هنوز برایش دارای اهمیت باشد، اما می‌کوشد که بین آنها، تقاضاهای جامعه و توانایی‌های خود، مصالحه‌ای ایجاد کند. گاهی ظاهر گیج و سردرگمی دارد که حاکی از دل مشغولی حیاتی و منازعه درونی با پرسش‌های است که در بعضی مواقع غیر قابل حل به نظر می‌رسد. بعضی از افراد دارای هویت بحران زده در تلاش‌های هویتی خود، مهیج و مضطرب هستند. در حالی که برخی دیگر کاملاً متفکر بوده و از عقاید دیگران به آسانی تبعیت نمی‌کنند (مارشیا، ۱۹۷۹، به نقل از ؛آدامز،۱۹۹۹).
منزلت هویتی دنباله‌رو^[۴۸] : افراد این منزلت دوره‌ای از جستجو را پشت سر نگذاشته، و به ارزشهای کودکی خود، متعهّد باقی می‌مانند. مشکل است که بگوییم کجا اهداف والدین برای وی خاتمه یافته و کجا اهداف خودش آغاز می‌شود. وی آن چیزی می‌شود که دیگران تصمیم گرفته‌اند. اعتقاداتش تداوم اعتقادات والدین است، تحجّر خاصی در شخصیت وی وجود دارد و اگر با موقعیتی مواجه شود که در آن ارزشهای والدین کارایی نداشته باشد، شدیداً احساس ترس و تهدید می‌کند. آنها در درست دانستن اعتقادهایشان انعطاف‌ناپذیر هستند. این افراد بسیار جستجو کننده تأیید بوده و اعمالشان بر پایه عقاید دیگران است و همیشه در مقیاس خود مختاری نمره کمتری می‌آورند (مارشیا، ۱۹۹۲).
منزلت هویتی سردرگم^[۴۹] : این گروه شامل نوجوانانی است که هیچ بحرانی را سپری نکرده و در عین حال به اهداف خاصی هم احساس تعهد نمی‌کنند (احدی و جمهری، ۱۳۸۲). افراد با وضعیت سر در گم، عزت نفس و خود کنترل پایین‌تری نسبت به دیگر منزلت‌ها نشان می‌دهند. آنها ممکن است توسط دیگران به عنوان بی‌فکر و خیال، و بی تعصب توصیف شوند. افراد با منزلت سر در گم، از کمترین سازگاری روانی در بین چهار منزلت هویتی برخوردارند، و کسانی که در این منزلت پایدار می‌مانند با احتمال بیشتری دچار اختلال روانی می‌شوند.
۲-۳-۱-۳-دیدگاه فروم
به اعتقاد فروم^[۵۰]، مؤثرترین عامل در شخصیت انسان، نیازهای روانی است. فروم به شش نیاز روانی اساسی اشاره می‌کند که عبارتنداز : ۱- وابستگی^[۵۱] ۲- تعالی^[۵۲] ۳- ‌ریشه‌دار بودن^[۵۳] ۴- هویت ۵- چارچوب درک وضعیت یا جهت‌گیری^[۵۴] ۶- برانگیختگی و تحریک^[۵۵].
منظور از نیاز به حس هویت آن است که هر فرد مایل است به اینکه هویت خاصی داشته باشد، از این رو می‌کوشد که خویشتن را دریابد و بشناسد. چندین راه برای برآوردن این نیاز وجود دارد. شخص می‌تواند استعدادها و توانایی‌های بی‌همتای خود را پرورش دهد یا اینکه می‌تواند به یک گروه، مثلاً، یک فرقه مذهبی، اتحادیه یا ملت، گاهی اوقات تا حد همنوایی، وابسته شود (سیاسی، ۱۳۷۷؛ شولتز و شولتز، ۱۹۹۸، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۱).
۲-۳-۱-۴-دیدگاه گلاسر
ویلیام گلاسر^[۵۶] (۱۹۷۵) معتقد است که هویت یک ساختار روانی – اجتماعی است و باعث تمایز فرد از سایرین می‌شود. به اعتقاد او هویت با شخصیت مترادف است و برای هر فرد یک هویت متصور است و آن تصوری است که فرد از خویشتن دارد. گلاسر هویت را جزء لاینفک زندگی همه انسان‌ها در همه فرهنگ‌ها می‌داند که از لحظه تولد تا مرگ ادامه می‌یابد. او معتقد است که هویت به طرق مختلف تشکیل می‌شود و رشد می‌کند. یکی از راه های تکوین هویت، داشتن ارتباط و درگیری عاطفی با خود و دیگران است. اساس تشکیل هویت، تلاش‌ها و فعالیت‌هایی است که علاقمند به تعقیب آنها هستیم و بر اثر تلاش‌ها و فعالیت‌های خود متوجه می‌شویم که ما هستیم و چگونه عمل می‌کنیم. برداشت‌ها و نظرات دیگران در روشن کردن هویت ما نقش عمده‌ای دارند. ارزشیابی‌های ما از خودمان در ارتباط با شرایط زندگی، اوضاع اجتماعی و اقتصادی نیز تعیین کننده هویت ما است و بالاخره تصور ما در مورد وضع جسمانی و شیوه لباس پوشیدن، نوع هویت ما را در مقایسه با دیگران مشخص می‌کند (معین،۱۳۷۷).

گلاسر دو نوع هویت را از یکدیگر متمایز می‌سازد : هویت موفق و هویت ناموفق. افراد با هویت موفق کسانی هستند که خود را توانا، با کفایت و با ارزش می‌دانند. عقیده آنها در مورد خودشان این است که قدرت مقابله با محیط را دارند و اعتماد به نفس و توانایی هدایت زندگی خود را نیز دارا می‌باشند. درگیری سالم که شامل رابطه دوستی و عشق است، لازمه هویت موفق است. تربیتی که در آن والدین به صورت فعال رابطه سالم را به کودکان خود آموزش می‌دهند، نظم و تربیت را به صورت مردم سالارانه به آنها یاد می‌دهند و به آنها اجازه تجربه شخصی می‌دهند منجر به هویت موفق می‌شود (شلینگ، لویس؟، ترجمه آرین، ۱۳۷۲؛ به نقل از ؛معین،۱۳۷۷).
شکل‌گیری هویت ناموفق طی سالهای ۵ یا ۶ سالگی صورت می‌گیرد، سنی که بیشتر بچه‌ها وارد مدرسه می‌شوند. قبل از این بچه‌ها آزاد بودند تا هر کاری را که می‌توانند انجام دهند، اما در مدرسه کودک مجبور است آنچه را دیگران از وی می‌خواهند انجام دهد.
زمانی که، کاری که از کودک خواسته شده انجام ندهد، برچسب شکست خورده به وی زده می‌شود. گلاسر معتقد است که دیگران، به ویژه والدین و معلمان مسئول شکست اولیه کودک هستند، این افراد بعدها در حل مشکلات خود دشواری‌هایی دارند و از روبرو شدن با واقعیت ناراحت، مضطرب و اندوهگین می‌شوند (گلاسر، ۱۹۷۵؛ به نقل از؛معین،۱۳۷۷).
۲-۳-۱-۵- دیدگاه گرات وانت
از نظر گرات وانت - که مدل فرایندی شکل‌گیری هویت را مطرح نموده است-کاوشگری، فرایند جمع‌ آوری اطلاعات و آزمون فرضیه‌های مربوط به خویشتن، نقشهای خود و روابط خود می‌باشد. از نظر وی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری هویت عبارتند از :
عوامل شخصیتی مانند انعطاف‌پذیری و باز بودن برای تجربه

مجلس نهم و دولت
۱۱۲
ورود رهبری
۱۱۴
قوه قضاییه و دولت
۱۱۵
نتیجه گیری
بخش اول
فصل اول
پیکر بندی
در این فصل طرح تحقیقاتی پژوهش حاضر به طور مفصل تشریح خواهد شد.طرح مساله،پرسش اصلی،سوالات فرعی،بیان فرضیه ها،متغیرهای پژوهش،ادبیات موجود و دیگر جزییاتی که پیکره ی هر طرح تحقیقاتی را تشکیل می دهند موضوع بررسی این فصل خواهد بود.

طرح مساله
موریس دوورژه سیاست را هم چون ژانوس می داند که یک رویه آن منازعه،رقابت،پیکار،ستیز،کشمکش،تضاد،خشونت و مبارزه است و رویه دیگر آن همکاری و وفاق است.در واقع کشمکش ها و منازعات اجتماعی و سیاسی که همواره ویژگی طبیعی و تا حدی اجتناب ناپذیر حیات اجتماعی بشر بوده است،سرشت و ماهیت متفاوتی دارند،و در برخی شرایط دارای ماهیتی سیاسی،در شرایط دیگر اقتصادی و در شرایط بحرانی تر ماهیتی مضاعف(سیاسی،اقتصادی،امنیتی) به خود می گیرد و به موازات تغییر ماهیت و کیفیت منازعا سیاسی شاخص ثبات یا عدم ثبات سیاسی هم تغییر می یابد

رهبران و مسئولان سیاسی در همه ی کشورها گرایش دارند نظام سیاسی شان را در گذر زمان جاودانه سازند.نظام سیاسی و حکومتی زمانی می تواند پایدار باشد که با مخالفت های گسترده،شورش ها و بحرانهای سخت و خشونت بار روبه رو نباشد؛از این رو ثبات یا پایداری همواره یکی از اهداف مهم حاکمان سیاسی بوده و هست.اندیشمندان سیاسی نیز از ابتدا تا کنون،نخستین هدف سیاست و کارکرد نظام سیاسی را نظم و ثبات و به ویژه زاید و غیر ضروری جلوه دادن ارتکاب خشونت در رویارویی با اقتدار حکومت ها تلقی نموده اند.
در واقع کشمکش ها و منازعات اجتماعی و سیاسی_که همواره ویژگی طبیعی و تا حدی اجتناب ناپذیر حیات اجتماعی بشر بوده است_سرشت و اشکال متفاوتی دارند.آنها می توانند در قالب های نهادمند به شیوه ای مسالمت آمیز و با نتایجی ثبات آفرین ظاهر شوند و یا به عکس سرشتی تخاصمی،خشونت آمیز،غیر نهادی و بی ثبات کننده به خود بگیرند.هر چه یک حکومت بتواند کشمکش های حاد اجتماعی و سیاسی را کنترل کند و یا در قالب کنش های متعارف و رسمی(نهادینه)جای دهد،به همان میزان به ثبات خود استحکام بخشیده و بقا و دوام خود را تضمین نموده است.

از سوی دیگر،با اینکه هر نظام سیاسی به ثبات و پایداری گرایش دارد،ولی هر نظام پویا در تعامل با محیط داخلی و خارجی خویش،درگیر تنش ها و بی ثباتی ها نیز می باشد.
مفهوم بی ثباتی را می توان در یک معنای کلی به فقدان قاعده مندی و هماهنگی اجزای یک نظام تعبیر نمود.از نظر ریچارد سون،"بی ثباتی"عبارت از وضعیتی است که تا رسیدن به نقطه ی واژگونی نظام مستمراً تغییر می کند.از نظر یانگ بر حسب ایستایی شناسی،ثبات به معنای تداوم مولفه های اساسی یک نظام(بازیگران،ساختارها و فرایندها) است و بر اساس پویایی شناسی،ثبات تمایل نظام به حرکت در جهت رسیدن به تعادل پس از آشفتگی است. میدلارسگی نیز بی ثباتی را تعبارت از تمایل به فروپاشی یک نظام می داند.بی ثباتی سیاسی ناظر به وجود عدم توازن میان تقاضاهای افراد و نیز کارکردهای حکومتی می باشد.رفتارهای اعتراض آمیز علیه حکومت تجلی بیرونی بی ثباتی سیاسی است.
بی ثباتی سیاسی به طور ضمنی به تصمیمات و سیاست های حکومت گران و همچنین واکنش های اعتراض آمیز مردم از قبیل تظاهرات خشونت بار،شورش و دیگر کنش های خشونت آمیز اشاره دارد که ساختار نظام سیاسی موجود یا اقتدار حاکم را به چالش فرا می خوانند.در واقع بی ثباتی سیاسی یک عدم قطعیت و تردیدی را در نظام سیاسی و حکومت مستقر به وجود می آورد.همچنین ی ثباتی سیاسی حالتی است که اوضاع اجتماعی_اقتصادی و سیاسی حتی در افق های زمانی کوتاه مدت نیز روشن و پیش بینی پذیر به نظر نمی رسند.در علم سیاست،بی ثباتی را به تکرار وقایع و حوادث بی ثبات کننده و عدم تداوم و پایداری یک نظام تعریف کرده اند.در واقع یک واحد سیاسی در طول یک دوره زمانی معین،هر قدر با تعداد کمتری از تظاهرات و اعتصابات سیاسی،تغییر مکرر کابینه ها،شورش ها،جنگ های چریکی و مرگ در اثر خشونت سیاسی روبه رو باشد و بتواند ساختار نهادی خاص خویش را حفظ کند،با ثبات تر محسوب می شود.بررسی وضعیت ثبات و بی ثباتی سیاسی یک کشور مستلزم آن است که دوره ی زمانی طولانی مدت شامل چندیندهه مورد مطالعه قرار گیرد.برخی از محققین توجه خود را به وضعیت سیاسی موجود یک کشور معطوف داشته اند و بی ثباتی سیاسی را با عدم قطعیت و نامعلومی اوضاع در آن کشور همسان می پندارند.انتظار تحول در آینده ای نزدیک و نامطمئن در مورد جریان وقایع سیاسی،اساس این نوع برداشت از بی ثباتی است.
اگر کنش های بی ثبات کننده بتوانند به طور موفقیت آمیزی حکومت را از کنش بازدارند،به احتمال زیاد رژیم حاکم سرنگون خواهد شد.از این رو،حکومت ها معمولاً در پی طراحی و اجرای سیاست هایی هستند که در بلند مدت موجب پایداری و دوام آنها گشته و بقای آنها را مورد تهدید قرار ندهد.با این حال تجربه ی تاریخی نشان می دهد که تلاش حکومتها در تحقق این هدف هیچ گاه کاملاً مقرون به توفیق نبوده است،به طوری که در هیچ دوره ای از تاریخ حکومتی وجود نداشته که از خشونت سیاسی و ناآرامی اجتماعی(مولفه های اصلی بی ثباتی سیاسی)کاملاً مصون مانده باشد.
بی ثباتی سیاسی از عوامل متعددی نشات می گیرد که یکی از این عوامل منازعه نخبگان سیاسی است.منازعه ی سیاسی بر بی ثباتی سیاسی همان قدر تاثیر دارد که رقابت سیاسی بر ثبات سیاسی،منتها در جهت معکوس آن.
رقابت سیاسی مترادف با نزاع و خشونت سیاسی نیست،بلکه برای گریز از آن صورت گرفته و غایت آن رسیدن به ثبات سیاسی است.برخی از اندیشمندان همانند شوارتزنبرگ،رقابت سیاسی را حتی معیار تقسیم بندی نظام های سیاسی می دانند و آنها را به دو دسته ی نظام های رقابتی و غیر رقابتی تقسیم می کنند.منازعه به معنای رابطه ی اجتماعی که کنش درون آن عملاً در جهت پیشبرد خواست یک فرد علیه مقاومت دیگران باشد،امری طبیعی است.از طرف دیگر،اگر منازعه به معنای رقابت به کار برده شود،عملا به منازعه ی صلح آمیزی گفته می شود که شامل تلاش صلح آمیز برای کنترل فرصت ها و امتیازات مورد تمایل دیگران است.بیدن معنا،در عرصه سیاست نیز منازعه امری طبیعی و حتی اجتناب ناپذیر است.چنین منازعه ای اهداف و ابزارش معطوف به یک نظام است و صور آشکار و پنهان آن در درون خود آن صورت می گیرد.
در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز مانند هر نظام سیاسی دیگر،منازعه در عرصه ی سیاست همواره میان نخبگان وجود داشته،اما اشکال،دامنه و شدت آن در دوره های مختلف متفاوت بوده است. در باره مطالعاتی که راجع به مسئله ثبات و تاثیر منازعات بر ثبات یا بی ثباتی انجام شده باید گفت که هر یک به نوبه خود بزنگاههایی از تاریخ ایران را انتخاب کرده و کمتر به صورت تطببقی دو دولت را در جمهوری اسلامی از لحاظ وضعیت ثبات مقایسه کرده باشد.از دیگر نکاتی که می تواند این پژوهش را برجسته کند پرداختن به وضعیت ثبات یا بی ثباتی در دولت های نهم و دهم است.خاطر نشان می کنیم که تا کنون کار پژوهشی که به بررسی ثبات سیاسی در این دوره(۸۴ تا ۹۱) بپردازد رصد نشده و از این لحاظ این پژوهش می تواند مدعی چنین امری باشد.این پژوهش در صدد است تا با نگاهی کل نگر و زنجیر وار جریانات و رخدادها و منازعات دولتهای خاتمی و احمدی نژاد را بررسی کرده و وضعیت ثبات را در این دو دوره نشان دهد.
در دوران حیات امام خمینی(ره) با توجه به شرایط پس از پیروزی انقلاب و محوریت و حجیت شخصیت ایشان،نه تنها منازعه نخبگان چندان چشمگیر نبود،بلکه دولت در این دوره برای تامین امنیت و ثبات سیاسی در صدد محدود ساختن فعالیت های سیاسی و به حداقل رساندن منازعه بین نخبگان سیاسی بود.در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی،دولت به منظور تامین ثبات سیاسی تلاش می کرد دامنه و شدت منازعات سیاسی را ثابت نگاه دارد، تا بدین وسیله زمینه های رشد و توسعه اقتصادی را به نحوی فراهم نماید.با روی کار آمدن دولت سید محمد خاتمی،وضعیت منازعات نخبگان سیاسی نسبت به گذشته تفاوت عمده ای پیدا کرد.دولت جدید،با این فرض که توسعه سیاسی نیاز اساسی_و یا لا اقل یکی از نیازهای اساسی_جامعه ایران است و گسترش رقابت و حتی منازعه ی سیاسی نه تنها به تضعیف ثبات سیاسی منجر نمی گردد،بلکه به تثبیت و پایداری نظام نیز کمک می کند،کار خود را آغاز نمود.
بر این اساس،در این دوره شاهد شکل گیری گروه ها و احزابی هستیم که برای کسب ارزش های مطلوب جامعه و مورد تمایل دیگران با شدت و حدت خاصی در تمام عرصه های جامعه،خصوصاً سیاست،وارد رقابت و منازعه شدند.در این دوره رفته رفته منازعات نخبگان سیاسی را شاهد هستیم که ثبات سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران را در سطح حکومت،رژیم و بعضی مواقع جامعه ی سیاسی به چالش می کشاند.قتل های زنجیره ای،وقایع کوی دانشگاه تهران،برکناری اجباری چند وزیر،اعتصابات دانشجویان و معلمان و … به نحوی جلوه های بارز بی ثباتی سیاسی در این دوره هستند.
با روی کار آمدن دولت نهم از همان ابتدا معلوم بود که شاخص های توسعه سیاسی از قبیل توجه به احزاب و … اصولاً جایی در تفکر دولت عدالت محور ندارد،چرا که دولت نهم نه تنها سیستم تحزب را نمی پسندید بلکه اصولاً تحزب را مانعی برای خدمت رسانی و همچنین ارتباط مستقیم با مردم می دانست.ارتباط مستقیم و بلاواسطه با مردم و اهمیت ندادن به نهادها و ساختارها حتی مجلس چنان منازعه را بین نخبگان سیاسی شکل داد که می توان دوره ۸۴ تا ۹۱ را دوره نزاع ها نام داد.اصرار دولت به کارهایی که مجلس معتقد است مجوز قانونی برای آن صادر نشده،چالش های دولت با دستگاه قضا،ماجراهای تکراری برکناری وزیران و مدیران اجرایی،حوادث انتخابات ۸۸ که به نوعی بی ثبات کننده ترین حادثه ۳ دهه انقلاب بود،ماجرای خانه نشینی رئیس دولت و افزایش اعتراضات نسبت به این اقدام،ورود چند باره رهبری برای حل و فصل نزاع ها،دو بار مطرح شدن طرح سوال از رئیس جمهور،اصرار دولت به اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها و مخالفت صریح مجلس،وضعیت نابسامان اقتصاد داخلی در پی تحریم ها و به قول نمایندگان مجلس سوء مدیریت دولت،همه و همه حاکی از این امر است که نزاعی بنیادین بین نخبگان سیاسی در این دوره شکل گرفت که بسیاری علت اصلی را عدم توجه دولت به ساز و کارهای قانونی و اقدامات و عملکردهای آن می دانند.
خلاصه کلام آنکه تبیین مسائل و مشکلات دولتهای اصلاحات و عدالت محور و راه حل ها و برنامه هایی که این دولت ها برای حل آن مسائل ومنازعات ارائه داده اند موضوع و کانون اصلی پژوهش حاضر است.با این توصیف نگارنده در این تحقیق در صدد طراحی مدل یا حداقل تجویزهایی در باب چگونگی تغییر ماهیت منازعات سیاسی و تاثیر آن بر ثبات سیاسی در دو دولت خاتمی و احمدی نژاد است.
پس به طور خلاصه باید گفت که این تحقیق دارای چند مرحله است.ابتدا باید پیشینه منازعات سیاسی در دولتهای خاتمی و احمدی نژاد را در دولتهای قبل از آنها بررسی کنیم،سپس تغییر کیفیت و ماهیت این منازعات را در این دو دولت تشخیص دهیم و در نهایت تاثیر این تغییرات کیفیتی را بر روی ثبات یا بی ثباتی سیاسی مورد بررسی قرار دهیم.
تعریف مفاهیم و ابعاد موضوع
حوزه بررسی پژوهش حاضر بر محور چند مولفه اساسی شکل گرفته است،بنابراین لازم است با هدف جلوگیری از خلط اجتماعی مفاهیم کلیدی نگرش کلی خود را نسبت به مفاهیم اصلی این تحقیق روشن سازیم.
چند محور اصلی این تحقیق عبارتنداز:
منازعه سیاسی، ثبات سیاسی ،چپ سنتی ،چپ مدرن ،راست سنتی ،راست مدرن.توسعه سیاسی،عدالت محوری
هم چنین لازم به یادآوری که در این بخش فقط تعریفی بسیار اجمالی مختصر برای این مفاهیم ارائه می دهیم و کوشش برای تعاریفی جامع و کامل از این مفاهیم را در فصل دوم و سایر فصل ها ارائه می دهیم.
منازعات سیاسی:رابطه ای مخالفت آمیز و تعارضی میان بازیگرانی است که در صدد کنترل ارزش ها،فرصت ها و امتیازات مورد تمایل یکدیگرند که در صورت تحقق،هم دیگر را از رسیدن به آن فرصت ها و امتیازات باز خواند داشت.
ثبات سیاسی:ثبات سیاسی به معنی عدم انحراف یک نظام سیاسی از هنجارخود است.یعنی هر اندازه نظام سیاسی ای که در معرض تغییر یا چالش قرار گرفته بتواند الگوی خاص متعارف(هنجار)خود را حفظ کند از ثبات بیشتری برخوردار است و به هر میزان که تغییرات یا چالش ها بتوانند الگوی متعارف خاص نظام سیاسی را تغییر دهند این نظام سیاسی بی ثبات تر از دیگر نظام ها یا از خودش نسبت به موقعیت قبلی یا بعدی است.
چپ سنتی:جریان چپ سنتی عبارت است از روحانیون و غیر روحانیون متشکل در مجمع روحانیون مبارز و گروه های همسو با آن از جمله انجمن اسلامی معلمان،انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها و … .اصطاح جریان چپ بدون قید سنتی یا مدرن آن از هنگامی باب شد که قسمتی از روحانیون جامعه روحانیت مبارز با اعتراض به نحوه برخورد جریان راست و جامعه روحانیت با دولت موسوی هم چنین اعتراض به نحوه انتخاب نامزدهای انتخاباتی لیست تهران در دوره سوم مجلس(سال ۶۶)که قرار بود از سوی جامعه روحانیت به مردم معرفی شود خواهان جدایی از جامعه روحانیت شدند که امام(ره)بلافاصله با این تقاضای انشعاب موافقت کرد.جریان چپ نیز طرفدار اقتصاد دولتی و حمایت دولت با سوبسید از اقشار کم درآمد جامعه بود و اقتصاد بازار آزاد را برای کشور مضر و خطرناک می شمرد.
راست مدرن:این جریان به حزب کارگزاران سازندگی و روزنامه نگاران و جریان روشنفکری متمایل به این حزب گفته می شود این جریان سیاسی هنگامی ایجاد شد که جریان راست سنتی(موتلفه و جامعه روحانیت مبارز)از پذیرش عده ای از همکاران سیاسی و اقتصادی دولت هاشمی رفسنجانی در لیست خود امتناع کرد.به هر حال با عدم پذیرش همکاران رئیس جمهور در لیست حوزه انتخاباتی تهران آنها خود دست به کار شدند و راساً برای حضور در انتخابات آماره شدند این گروه ۱۶ نفره که جملگی از وزراء یا معاونین رئیس جمهور بودند در اواخر دی ماه ۷۴ با انتشار بیانیه ای اعلام موجودیت کردند.
راست سنتی:جریان راست مدرن آزاد سازی اقتصاد به شدت سنتی کشور را علاج مشکلات کشور می دانست و حامی منافع صنایع خصوصی کوچک و بزرگ کشور بود و حتی تحول در بازار و بخش خدمات را در تیر رس خود قرار داده بود.

در حقیقت ایندکسر، صفحه را به پارامترهای آن خرد می کند و تمام این پارامترها را به یک مقیاس عددی تبدیل می کند تا سیستم رتبه بندی بتواند پارامترهای صفحات مختلف را با هم مقایسه کند. در زمان تجزیه و تحلیل اطلاعات، ایندکسر برای کاهش حجم داده ها از بعضی کلمات که بسیار رایج هستند صرف نظر می کند. کلماتی نظیرa ، an،the ، www، is و … از این گونه کلمات هستند[۴۷].

به طور کلی این ماژول کلمات موجود در صفحات را به همـراه URL آن ها در یک جـدول بسیار عظیم لیست می کند. یک خروجی ماژول شاخص دهی بانک اطلاعاتی یا شاخص ساختاری^[۵۷] است . این بانک چگونگی پیوند خوردن صفحات را نشان می دهد[۵۵].
۲-۶ دو نمایه اصلی واحد نمایه ساز

• نمایه ساختاری یا لینکی ^[۵۸]
• نمایه متنی یا محتوایی ^[۵۹]

واحد آنالیز مجموعه با بهره گرفتن از این دو نمایه و صفحات موجود در مخزن، تنوعی از نمایه های دیگر را می سازد. برای ساختن یک نمایه ساختاری، بخش مرور شده وب توسط خزنده، به صورت یک نمودار دارای گره و خط مدل یافته می شود. هر گره در نمودار یک صفحه وب است و هر خط مستقیم از گره A به گره B نشان دهنده یک لینک فرا متنی از صفحه A به صفحه B است. یکی از کاربردهای این نمودار، یافتن صفحات مرتبط با یک صفحه است.
اگر چه تکنیک های مبتی بر لینک برای افزایش کیفیت و ارتباط نتایج جستجو استفاده شده است، ولی بازیابی مبتنی بر متن مثلاً جستجو برای صفحاتی که شامل برخی کلیدواژه ها هستند، همچنان به عنوان روش اولیه برای تشخیص صفحات مرتبط با سؤال استفاده می شـود. نمایه ها برای بازیابی مبتنی بر متن می توانند از روش هـای سنتی که بر اساس تطابق بین کلید واژه های سؤال و کلید واژه های متن است برای بازیـابی مـدارک متنی استفاده کنند[۴۸].
تعـداد و نوع نمـایه هـایی که به وسیـله واحـد آنالیز مجموعه ساخـته می شـود بستـگی به رابـط موتـور جستجو و نوع اطلاعاتی که به وسیله واحد رتبه بندی استفاده شده است دارد مثلاً رابط موتوری که اجازه می دهد صفحات به یک سایت یا حوزه خاص محدود شوند باید از یک نمایه سایتی که نام هر حوزه را به لیستی از صفحات متعلق به آن حوزه مرتبط می کند استفاده کند.
ساختار نمایه، اندازه و حجم آن در موتورهای جستجوی مختلف، متفاوت است به همین دلیل جستجو با کلید واژه های یکسان نتایج نسبتاً متفاوتی در موتورهای گوناگون در پی خواهد داشت. یکی از مشکلات عمده موتورهای جستجو، اتکای زیاد آنها به نمایه سازی اطلاعات متنی است. این موتورها معمولاً برای نمایه سازی منابع متنی و به ویژه منابع ابرمتن طراحی شده اند. این در حالی است که بسیاری از منابـع موجـود در شبـکه به قالب های دیگر و معمولاً غیـرمتنی مثـل تصـویر یا منـابع دیـداری- شنیداری هستند و برای موتورهای کاوش امکان نمایه سازی بهینه این منابع به راحتی فراهم نیست[۴۸].
یکی دیگر از اجزای موتورهای جستجو ماژول تحلیل مجموعه می باشد. این ماژول کنترل موارد زیر را به عهده دارد:

• تمامی صفحات در حال تغییر هستند.
• احتمال دارد لینکـی که در یـک صفحـه است هیچ ربطـی به این صفحـه از لحاظ محتوایی نداشـته باشد.

خروجی ماژول تحلیل مجموعه، شاخص سودمندی می باشد که پس از تحلیل کل انباره صفحات بدست می آید. این شاخص ها می توانند متفاوت باشند مانند تعداد تصویر در یک صفحه، تعداد لینک ها یا رتبه اقتصادی وب سایت صاحب آن صفحه و … .

بعد از آنکه تمام مراحل قبل انجام شد، موتور جستجوگر آماده پاسخ گویی به سوالات کاربران است.
کاربران چند کلمه را در جعبـه جستجـوی^[۶۰] وارد می کنند و سپس با فشـردن دکمه اینتر منتـظر پــاسخ
می مانند[۴۷ و ۴۸].
برای پاسخگویـی به درخواست کاربر، ابتـدا تمام صفحـات موجـود در پایگاه داده که به موضـوع جستجـو شده مرتبط هستند، مشخص می شوند. پس از آن سیستم رتبه بندی وارد عمل شده، آن ها را از بیشترین ارتباط تا کمترین ارتباط مرتب می کند و به عنوان نتایج جستجو به کاربر نمایش می دهد[۴۸].
حتی اگر موتور جستجوگر بهترین و کامل ترین پایگاه داده را داشته باشد اما نتوانـد پاسخ های مرتـبطی را ارائه کند، یک موتور جستجوگر ضعیف خواهد بود. در حقیقت سیستم رتبه بندی قلب تپـنده یک مـوتور جستجوگر است و تفاوت اصلی موتورهای جستجوگر در این بخش قرار دارد[۵۹].
سیستم رتبه بندی برای پاسخ گویی به سوالات کاربـران، پارامترهای بسـیاری را در نظر می گـیرد تا بتـواند بهترین پاسخ ها را در اختیار آنها قرار دارد. در حال حاضر قـدرتمندترین سـیستم رتبـه بندی را گـوگل در اختیار دارد. برای سهولت در بیان مطالب بعدی هر گاه صحبت از بایگانی به میان می آید، مقصود این است که صفحه تجزیه و تحلیل شده و به انباره موتور جستجوگر وارد می شود[۵۷].
اما کلیاتی در کار بسیاری از موتورهای جستجو مشترک و مشابه است که دانستن آنها خالی از لطف نیست. ماژول رتبه بندی پس از غربال کردن نتایج بی ارزش یا کم ارزش آن ها را بر حسب  اهمیتشان رتبه بندی و مرتب می کند تا آنچه را که کاربر دریافت می دارد فهرست مرتب شده ای از صفحات مرتبـط با کلیدواژه هایش باشد.
ماژول رتبه بندی در دو دسته کاملاً متفاوت از اطلاعات بهره می گیرد:

• اطلاعات مندرج در درون صفحه
• اطلاعات مندرج در بیرون از صفحه وب یعنی درون صفحـات دیگر. این روش، روش موفـقی

است.
ارزش یک صفحه از نظر ماژول رتبه بندی با توجه با اطلاعات مندرج در درون صفحه به عوامل زیر بستگی دارد[۳۲]:

• • دفعات تکرار کلمات کلیدی
  • ترتیب و مجاورت کلمات کلیدی
  • محل درج کلمات کلیدی از لحاظ عنوان پاراگرافی یا متن معمولی
  • درج کلمات درون آدرس صفحه در url
  • پر رنگ بودن کلمات کلیدی
  • بهره گیری از برچسب های توصیفی^[۶۱]

شناخت نظرات و عقاید کارشناسان در هر رشته از دانش بشری
شناخت تحرک اندیشه و جا به جایی آن با توجه به برخورد اندیشه ها و  دلایل
شناخت محورها با خطوط اصلی هر مبحث
تعیین اولویت ها با توجه به توزیع چندگانه محورهای مورد بحث (چولز و کوهارا، ۱۹۹۴)
موهاپاترا، بورا و ساهو پیشنهاد می کنند: یک دلفی کیفی، باید معطوف به ۴ طبقه موضوعی وسیع باشد:
موضوعات هنجاری
موضوعات روایتی
موضوعات پیش بینی
پیش بینی رخداد رویدادهای جدید
پیش بینی مسائل ارزشی و روند تحول شاخص های اصلی
مسائل پیشنهادی یا توصیه ای مانند:
ایجاد مدل های کلی و گسترش آن
تعبیه سیاست های جدید.(فتحی و آجارگاه، ۱۳۸۹)
هدف اصلی دلفی، پیش بینی آینده بود (چولز و کوهارا، ۱۹۹۴) اما در زمینه های تصمیم گیری و افزایش اثربخشی آن، قضاوت، تسهیل حل مسأله، نیازسنجی، هدف گذاری، کمک به برنامه ریزی، تعیین اولویت، پیش بینی آینده، خلاقیت، سازمان دهی ارتباطات گروهی، جمع آوری گروهی اطلاعات، آموزش گروه پاسخ دهنده، تعیین سیاست ها، تخصصیص منابع و اجماع یا توافق گروهی نیز به کار می رود. همچنین به عنوان روش پژوهش : پژوهش کمی در مطالعات توصیفی، روش پژوهش کیفی و تلفیقی ذکر شده است. در منابع به مصاحبه دلفی به عنوان نوعی مصاحبه اتنوگرافیک نیز اشاره شده است.
مهم ترین شرایط مورد نیاز برای کاربرد دلفی: نیاز به قضاوت متخصصان و نظرات گروه وسیع، توافق گروهی در دستیابی به نتایج، وجود مشکل پیچیده، بزرگ و بین رشته ای و عدم توافق یا ناکامل بودن دانش، در دسترس بودن متخصصین با تجربه و متخصص، از نظر جغرافیایی پراکنده، لزوم گمنامی در جمع آوری داده ها، عدم محدودیت زمانی و عدم وجود روش هزینه -اثربخش دیگری است.

اجزای اصلی دلفی
اجزای اصلی دلفی شامل تکرار یا بازگویی پرسش نامه، متخصصین، بازخورد کنترل شده، گمنامی، آنالیز نتایج، اجماع، زمان و تیم هماهنگ کننده است. که در زیر هر یک به اختصار شرح داده می شود:
بازگویی یا تکرار
منظور تکرار یکسری راندها به صورت فرایندی، سیستماتیک و نوشتاری به وسیله پرسش نامه و با هدف روشن تا اجماع نظرات است که متخصصین حداقل دو بار در مورد سؤال مشابه نظر داده و با دریافت اطلاعات از سایرین، امکان تجدید نظردر پاسخ های خود را دارند که باعث توسعه کار گروهی بدون آگاهی از وجود سایرین می شود و در اصل، از تأثیر منفی نفوذ شخصیت و وضعیت شرکت کنندگان در پاسخ های سایرین اجتناب می گردد.  از نظر تعداد راندها، مقالات ۲ تا ۱۰ راند را گزارش داده اند. اما دلفی کلاسیک در برگیرنده چهار راند بوده که محققین معمولاً برای دستیابی به اهداف پژوهش خود، آن را به دو تا سه راند کوتاه می نمایند. در هر صورت، تصمیم گیری در مورد تعداد راندها تا حد زیادی عملی یا تجربی بوده و بستگی به زمان در دسترس و نوع سؤال آغازین دارد (گرچه با افزایش راندها، صحت افزایش یافته اما اغلب بعد از سه راند، خستگی ایجاد می کند و معمولاً نتایج جدید و مفیدی به دست نمی آید همچنین شیوه تکرار در طی راندها نوشتاری و بطور معمول مداد و کاغذی، از طریق پست معمولی و یا پست الکترونیک و دورنگار است.

متخصصین
شرکت کنندگان دلفی متخصصین یا خبرگان یا پانلیست ها می باشند.. آنها به چهار خصوصیت: دانش و تجربه در موضوع، تمایل، زمان کافی برای شرکت و مهارت های ارتباطی مؤثر نیاز دارند. و پارامترهای کلیدی مطالعه نیز صلاحیت پانلیست ها، اندازه پانل و روش انتخاب آنها است.
صلاحیت پانلیست ها
شناسایی متخصصین، نکته مهمی در دلفی بوده چنان که دستیابی به اهداف، وابسته به انتخاب دقیق شرکت کنندگان است. دلفی تمرکز بر استخراج نظرات از متخصصین در زمان کوتاه داشته و نتایج وابسته به تخصص افراد در دانش مورد نظر، کیفیت و صحت پاسخ ها، و همکاری و درگیری مداوم آنها در دوره مطالعه است. به عبارتی، موفقیت دلفی در رابطه با انتخاب نمونه ها است. متخصص دلفی باید دانش کافی در زمینه موضوع مورد نظر داشته باشد، در بحث درگیر و بر نتایج فرایند تأثیر بگذارد، با این وجود، افراد غیر متخصصص و علاقمند نیز شامل می شوند. پاسخ دهنده ها باید نسبتاً بی طرف، و اطلاعات کسب شده منعکس کننده دانش و درک آنها باشد. (چولز و کوهارا، ۱۹۹۴) علاوه بر توانایی، علاقه و تعهد شرکت کنندگان به موضوع، درگیرشدن مداوم در کلیه راندها نیز مورد نیازاست هرچند که دلفی با فراهم سازی بحث در محدوده محترمانه و ارائه نظرات متفاوت اعضا به هم موجب علاقمندی و درگیری خواهد شد.
تعداد متخصصین
هیچ قانون قوی و صریحی در مورد نحوه انتخاب و تعداد متخصصین وجود ندارد و تعداد آنها وابسته به فاکتورهای: هموژن یا هتروژن بودن نمونه، هدف دلفی یا وسعت مشکل، کیفیت تصمیم، توانایی تیم پژوهش در اداره مطالعه، اعتبار داخلی و خارجی، زمان جمع آوری داده  ها و منابع در دسترس، دامنه مسأله و پذیرش پاسخ است. تعداد شرکت کنندگان معمولاً کمتر از ۵۰ نفر و اکثراً ۱۵ تا ۲۰ نفر بوده است . هرچند در مقالات تعداد ۱۰ تا بیشتر از ۲۰۰۰ نفر گزارش را نیز گزارش نموده اند. اما در گروه های هموژن معمولاً ۱۵ -۱۰ نفر کافی است. در دلفی معمولا از نمونه های همگن برای به دست آوردن طیف گسترده نظرات، پاسخ های با کیفیت و راه حل های قابل پذیرش استفاده می شود. این نمونه گیری موجب افزایش حجم نمونه، مشکلات جمع آوری داده ها و در نهایت، پیچیدگی رسیدن به اجماع، اجرای آنالیز و بازبینی نتایج می شود، هرچند که با حجم نمونه بزرگتر تعداد قضاو ت ها افزایش و ترکیب آنها اعتماد را افزایش می دهد. بعضی محققین متذکر می شوند معمولا ۳۰ نفر برای ارائه اطلاعات کافی است و با افزایش آنها پاسخ ها تکراری شده و اطلاعات جدیدی اضافه نمی شود ، اما بعضی دیگر می نویسند شواهد تجربی کمی در مورد اثر تعداد شرکت کنندگان بر اعتبار و اعتماد فرایند اجماع در دسترس است. در شناسایی و انتخاب متخصصین از روش های ، مختلف از قبیل فرایند نامگذاری، قضاوت و تصمیم گیری مدیریت اصلی پروژه، موقعیت سازمانی افراد و مرور نویسندگان مقالات استفاده می شود که دو مورد اخیر نامناسب هستند.
نمونه گیری
در اکثریت موارد، نمونه گیری مبتنی بر هدف استفاده شده، اما در صورت عدم شناسایی متخصصین، نمونه گیری گلوله برفی نیز بکار می رود. اگر متخصصین شناخته شده و زیاد باشند، از نمونه گیری تصادفی استفاده می گردد. بعضی مقالات، دلفی را از نظر عدم نمونه گیری تصادفی نقد نموده، اما نماینده بودن نمونه ها اهمیت نداشته، بلکه کیفیت پانلیست ها مهم تر از تعدادآنها است.
پرسش نامه
دلفی یکسری از راند (دور) های پیمایشی یا پرسش نامه ای بوده که با پرسش نامه اولیه، پرسش نامه راندهای بعدی را نیز شکل می دهد و باید در مرحله طراحی پژوهش در مورد آن تصمیم گرفته شود. در مورد سؤال اولیه پیوستاری از سؤالات متمرکز تا وسیع (معمولاً وسیع و بازپاسخ) بکار رفته است. اما در مواردی که راهنمایی شرکت کنندگان نسبت به موضوع خاص هدف باشد سؤالات متمرکز و دارای ساختار استفاده می گردد.
بازخورد کنترل شده
بازخورد، به معنی فرصت بازنگری نظرات خود و ارزشیابی نظرات سایرین توسط متخصصین است که جز و مهم حرکت به سمت اجماع است. بنابراین، شرکت کنندگان تشویق می شوند و اجازه دارند تا قضاوت هایشان در راند اول یا راندهای قبلی را دوباره بررسی نمایند اما تبادل اطلاعات بین متخصصین آزاد نیست.
آنالیز نتایج
در دلفی، اطلاعات کیفی و کمی جمع آوری شده ولی متأسفانه روش مورد استفاده برای آنالیز و چگونگی مدیریت اطلاعات تولید شده تعریف نگردیده است. نقصان راهنما منجر به تنوع رویکرد و تفسیر گزارش ها به طرق مختلف شده که در نتیجه، انسجام و پیوستگی روش را تحت تأثیر قرار می دهد. روش های آنالیز براساس هدف دلفی، ساختار راندها، نوع سؤالات و تعداد شرکت کنندگان تعیین می شود. آمارهای اصلی استفاده شده در مطالعات دلفی انداز ه های مرکزی (میانگین، میانه و نما) و شاخص پراکندگی (انحراف معیار و محدوده میان چارکی)  است. که استفاده از میانه و نما در این میان مطلوب تر می باشد، هرچند میانگین نیز قابل کاربرد است. در بعضی مقالات استفاده از میانه برای پرسش نامه های طراحی شده بر اساس مقیاس لیکرت به شدت توصیه شده است. استفاده از نما نیز برای گزارش داده های دلفی مناسب و توصیه شده چرا که فرایند دلفی تمایل به نمایش همگرایی یا تقارب داشته که خود یک نقطه منفرد است. بنابراین، استفاده از نتایج اطراف یک نقطه یا دو نقطه مناسب است و اصولاً شاید  استفاده از میانگین و میانه گمراه کننده باشد. در کل، بطور معمول، برای آنالیز نتایج دلفی، در اولین راند، آنالیز محتوی برای شناسایی تم های اصلی در پرسش نامه بدون ساختار اولیه انجام می گیرد که نتایج آن پرسش نامه بدون ساختار را به پرسشنام های با ساختار تبدیل نموده، اساس راندهای بعدی را تشکیل می دهد. در دومین راند، آغاز بکارگیری روش ها کمی است که تکنیک رتبه بندی و درجه بندی (میانه و چارک ها)  استفاده می شود و در سومین راند و راندهای متعاقب، شا خص ها ی مرکزی و پراکندگی بکار می روند.
اجماع
منظور از اجماع، رسیدن به اتفاق نظر در مورد یک ایده و گاه تلاش برای مشخص ساختن تفاوت ها است. اجماع به معنی یافتن پاسخ صحیح نیست، بلکه صرفاً توافق شرکت کنندگان در یک سطح خاص در موضوع است (کندی، ۲۰۰۴ و پاول، ۲۰۰۳).
البته دستیابی به توافق صد درصد امکان پذیر نیست، چرا که زمینه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و علمی افراد متفاوت است (لاندتا، ۲۰۰۶). همچنین این روش جایگزینی برای مرور علمی گزارشات یا مقالات منتشر شده نیست (مانکا، ۲۰۰۷). معیارهای نشان دهنده اجماع درصد آیتم ها (رایج ترین)، ثبات پاسخ ها و تفسیر بر مبنای نظر متخصصین است (ایمانی، ۲۰۰۰).

اکثریت مقالات، جنس و نوع معیار مورد استفاده در تعریف و تعیین اجماع را بر اساس تفسیر نمون ه ها می دانند و اساساً زمانی در مورد اجماع تصمیم گیری شده که درصد مشخصی از آرا درون سطح خاصی قرار گیرد (پاول، ۲۰۰۳)، هرچند برخی استفاده از درصد را ناکافی دانسته و کاربرد شقوق معتبرتری را برای تعیین ثبات پاسخ ها طی راندها توصیه می نمایند. همچنین سطح استانداردی برای اجماع وجود ندارد و بعضی مطالعات در نشان دادن اجماع ضعیف هستند. در نتایج مطالعات محدوده متفاوتی از سطح، اجماع ۵۱ تا ۱۰۰ درصد گزارش شده است (سلسالی و دیگران، ۲۰۰۳).