اما تجهیزات دشمن به قرار زیر است؛
- وسایل گوناگون شکار
مجموعه ای از صفات روحی و درونی و نیروهای بیرونی انسان، وسایل شکار دشمن را فراهم میآورد که خلاصه وار به قرار زیر است؛
الف) تور؛ که همان حب دنیاست.
ب) شمشیر؛ که دوستی با زنان نامحرم است.[۳۰۹]
ج) تله دام؛ که شرب خمر است.[۳۱۰]
د) تیر؛ که حب درهم و دینار است.[۳۱۱]
ه) نیش زهرآگین؛ که منافقان میباشند.[۳۱۲]
و) کمند؛ که عبارتست از خشم و زنان هوا پرست.
- همکاری نفس اماره
نفس اماره بالسوء –امر کننده به زشتیها- به تنهایی با[۳۱۳] وسوسهگری،[۳۱۴] خواهشهای بی پایان،[۳۱۵] زینت آرایی گناه،[۳۱۶] هموار کردن و آسان نمایی جرمهای سنگین،[۳۱۷] در به خطر انداختن انسان ید طولایی دارد.[۳۱۸]
در آخر هم به این نکته اشاره میکنیم که نیروهای شیطان از انس و جن میباشد و تعداد زیادی از ایشان را در خدمت خود داردکه سپاهیان او محسوب میشوند و دستوراتش را اجرا میکنند.
۳-۲-۲- فقر
از دیگر عوامل مهم و غیر قابل اغماض، فقر است که در صورت گسترش آن در هر امتی روح ایمان از ساکنین آن رخت خواهد بست زیرا با شکم گرسنه و نداری نمیتوان به عبادت پرداخت و دین را گسترش داد. ذکر این نکته نیز اهمیت دارد که این علت هم میتواند درونی باشد و هم بیرونی. با این بیان که گاهی اوقات خودِ شخص کارهایی انجام می دهد و موجبات فقر خویش را فراهم میسازد مثل گناهان؛ و گاهی هم عواملی از بیرون مثل سوء مدیریت و ظلم و … سبب میشود که شخص فقیر شود و در نهایت غرق در انحرافات شود. بر همین اساس است که حضرت رسول اکرم فرمودند: «کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً»[۳۱۹]: فقر نزدیک به کفر است.
لذا در بر طرف کردن این معضل در تمامی جوامع و به خصوص در امت اسلام باید یک اقدام گسترده و اساسی جهت ریشه کن کردن آن از طرف ملل اسلامی و نیز مسلمین صورت بگیرد تا شاهد آن نباشیم که مسلمین به خاطر فقر و گرسنگی دست به گناه بزنند و در نهایت از دین خارج شوند.
۳-۲-۳- ظلم
از دیگر عوامل مهم و تأثیر گذار در ایجاد و تشدید انحرافات در امتها مسأله ظلم میباشد، که این عامل نیز مانند فقر هم میتواند درونی باشد و و هم بیرونی. به این ترتیب که گاهی خودِ شخص مثلاً از طریق گناهان به خود ظلم میکند که در قرآن نیز داریم که حضرت موسی گفت: «إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسی»[۳۲۰] و گاهی اوقات از بیرون، ظلم واقع میشود مثل ظلم حکومتها و یا افراد به همدیگر.
در قرآن کریم بارها به انجام ندادن ظلم تأکید شده است: «وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلیهِ ناراً وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیراً»[۳۲۱]: و هر کس از روى تجاوز و ستم چنین کند، به زودى وى را در آتشى درآوریم، و این کار بر خدا آسان است.
امام علی فرمود: «الظُّلمُ فی الدُّنیا بَوارٌ، و فی الآخِرَهِ دَمارٌ»[۳۲۲]: ستمگرى، در دنیا مایه نابودى و در آخرت، مایه هلاکت است .
حال با توجه به اهمیت این بحث باید گفت که ظلم، هم میتواند از طریق حکومت ها به رعیت باشد و هم میتواند از جانب خود مردم نسبت به همدیگر باشد. که در هر دو حالت، تأثیر به سزای در ایجاد و یا تشدید انحراف در بین مردم باشد.
۳-۲-۴- فتنهها
فتنه از عواملی است که از بیرون به انسان آسیب میزند در واقع فرق فتنه و شبهه در این است که فتنه از بیرون به انسان آسیب میزند ولی شبهه ار درون افراد را به تباهی میکشاند.
در روایتی است که: «تکون بین یدی الساعه فتن کقطع اللیل المظلم ، یصبح الرجل فیها مؤمنا ویمسی کافرا ویمسی مؤمنا ویصبح کافرا ، ویبیع أقوام دینهم بعرض من الدنیا»[۳۲۳]: بوده باشد پیش از ساعت ظهور فتنههایی که مثل پاره های شب تاریک باشند به طوری که مرد صبح مؤمن باشد و شب کافر و شب مؤمن باشد و روز کافر. گروهی دین خود را به چیز کمی از متاع دنیا بفروشند.
و در روایت دیگری است که: «إن بین یدی الساعه فتنا کقطع اللیل المظلم ، فتنا کقطع الدخان ، یموت فیها قلب الرجل کما یموت بدنه …»[۳۲۴]: پیش از ساعت ظهور فتنههایی باشد مثل پاره های شب تار یا مثل پاره های دود سیاه، بمیرد قلب شخص مثل اینکه بدنش میمیرد.
اما مبتلای به فتنه شدن دارای نشانههایی است که روایت زیر آن را بیان میدارد.
در روایتی حذیفه فرمود: «اگر یکی از شماها بخواهد بداند که آیا فتنه به او رسیده است یا خیر، پس نگاه کند اگر چیزی را حلال می داند که سابقاً حرام میدانسته پس بداند که فتنه به او رسیده است و اگر چیزی را حرام میداند که سابقاً آن را حلال میدانسته است بداند که فتنه به او رسیده است»[۳۲۵].
مثلاً قبلاً بیحجابی را حرام میدانسته ولی اکنون آن را حلال و خالی از اشکال میداند، بداند که مبتلای فتنهها و انحرافات آخرالزمان شده است.
لذا فتنه از عواملی است که از بیرون بر افراد تأثیر میگذارد و سبب ایجاد و یا تشدید انحرافات و نیز گناهان میشود.
۳-۲-۵- ضعف تربیتی در خانواده ها
بسیاری از انحرافاتِ موجود در جامعه به دلیل ضعف تربیتی در خانواده است که در شناساندن معروف و منکر به اولاد خود کوتاهی میکنند و یا آنها را جابجا به فرزندانشان آموزش میدهند که در نتیجه، این میشود که فرد در اجتماع کارهای بد را خوب و خوب را بد میپندارد همانطور که از انحرافات شایع در آخرالزمان همین جابجایی معروف و منکر در جامعه و عدم شناخت آنها بود[۳۲۶] که ناظر به همین موضوع است در جای خود در انحرافات اجتماعی مورد بحث قرار دادیم. یعنی از آن روایات میتوان برداشت کرد که به دلیل ضعف مدیریت و تربیتی در خانواده هاست که سبب میشود اولاد در شناخت معروف و منکر دچار مشکل شوند و همین، زمینهساز بسیاری از گناهان و انحرافات در هر زمانی و به خصوص آخرالزمان میشود.
۳-۲-۶- حرامخواری
خوردن غذایی که از راه حرام به دست آمده باشد علت بسیار مهمی در ایجاد انحرافات در اشخاص میباشد که در اثر غفلت از این امر مهم سبب میشود که آثار زیا
نبار جبران ناپذیر مادی و علی الخصوص معنوی را به انسان وارد کند چنانچه در روایتی رسول خدا به امام علی فرمود: «یا علیُ! مَن اکل الحرامَ سُوِّدَ قلبُه و خُلِّفَ دینُه و ضَعُفَت نفسُه حَجَبَ اللهُ دعوتَه و قَلَّت عبادتُه»[۳۲۷]: یا علی هر کس غذای حرام بخورد دلش سیاه، دینش عوض، نفس (ناطقه)اش ضعیف میشود و دعایش مستجاب نمیشود و عبادتش کم میگردد.
لذا با توجه به آثار شوم آن باید مراقب بود که مبتلای به حرام خواری نشویم تا روح ما و برکات معنوی از زندگیامان نرود و آنها، جای خود را به شیطان بدهند.
۳-۲-۷- تقلید کورکورانه
این نوع تقلید پیوسته مذموم بوده است و روایات، ما را از آن نهی کردهاند چنانچه در روایتی داریم که پیامبر ص فرمود: « لا تَکُونُوا إمَّعهً ، تَقولونَ : إن أحسَنَ الناسُ أحسَنّا ، و إن ظَلَمُوا ظَلَمنا ! و لکنْ وَطِّنُوا أنفُسَکُم إن أحسَنَ الناسُ أن تُحسِنُوا ، و إن أساؤوا أن لا تَظلِمُوا»[۳۲۸]: دنباله رو و بى اراده نباشید که بگویید: اگر مردم خوبى کردند ما هم خوبى مى کنیم و اگر ظلم کردند ما هم ظلم مى کنیم. بلکه از خودتان اراده داشته باشید، اگر مردم خوبى کردند، شما خوبى کنید و اگر بدى کردند، شما ظلم نکنید.
فصل چهارم: راهکارهای پیشگیری یا مقابله
